Handelen met eerbied voor jezelf, de ander en het andere
Dit pamflet is met hart en ziel geschreven. Het is eigendom van iedereen die het in handen heeft. Het staat je vrij om het te kopiëren, te veranderen, erin te knippen of te plakken… Kortom: maak er je eigen hart en ziel product van en Geef Het Door. Reacties zijn van harte welkom; er is ruimte voor onderaan deze pagina.
Tekst: Mária Thomas
Laatst zag ik een meikever op zijn rug op het pad liggen. Hij leek dood. Dit was mijn kans om zijn rugschild eens van nabij te zien. Ik ben niet zo’n held met dooie beestjes, dus ik pakte hem voorzichtig op. Hij leefde! Ik voelde hoe hij tussen mijn vingers trilde. Zijn pootjes bewogen zwakjes. Ik zette hem terug aan de rand van het pad, iets meer tussen het gebladerte, dat leek mij een prettiger plekje voor een kever dan het asfalt.
Het ontroerde mij. Dit trillende leven in mijn vingers bracht de kever dichter bij. Als ik zijn schild bestudeerd had, was ik meer op afstand gebleven. Die afstand heeft een naam: interesse. Maar dit voelde anders. Welke naam past dáárbij? Welke naam past bij behoedzaam en tòch met aandacht aanraken? Welke naam past bij zo’n moment waarin ik al handelend afstem op, in dit specifieke geval, de meikever? Want mijn handeling werd gevolgd door een ingeving: zet de meikever aan de kant, tussen het gebladerte. Ik weet nog steeds niet of dit volgens biologen het juiste was om te doen, maar het voelde wel zo.
HERINNERING…
Lang heb ik het leven meer gedroomd dan ervaren. Geholpen door zelfbewustwordingstrainingen werd ik wakker voor de wereld, voor mijzelf. De wereld en ikzelf bleken niet zo geweldig te zijn als in mijn fantasie, maar ook niet zo slecht. Hoe meer ik om mij heen keek, des te meer besefte ik dat alles en iedereen vooral leeft! Leven ziet er uit als een soort door elkaar heen krioelen, rommelig, nooit hetzelfde, vreemd, onbekend, maar ook vertrouwd, gewoon.
Er is veel dat blij maakt in dit leven en ook veel dat verdriet geeft. En dan ben ik ook nog gewoon maar een mens die wel van rozen en berken houdt, maar niet van zilvervisjes en muggen. Ik leef te midden van mensen die ook weer ieder hun eigen voor- en afkeer hebben van bepaalde levensvormen, hun eigen dromen en nachtmerries.
Ik weet niet hoe het gebeurd is, maar langzamerhand ging ik van dit krioelende leven in en om mij heen houden. Ik had ooit de wereld mooi gedroomd en in de bewustwordingstrainingen had ik af en toe een glimp opgevangen van haar ware schoonheid. Hoe kon ik dit verlangen en deze inspiratie omzetten in iets waarmee ik zou kunnen bijdragen aan de harmonie en de schoonheid van al het leven? Waarom?
TERUG NAAR HET HEDEN…
Waarom niet, als je ziet dat zelfs de kleinste bloem zo prachtig vormgegeven is?
Het vinden van de meikever lijkt geen toeval: het is een spoor op de weg van mijn verlangen. Toen ik mijn wereld nog droomde bestond er een zekere afstand tussen mij en de concrete werkelijkheid. Toch was ik wel nieuwsgierig. Nu ik meer in verbinding sta met de werkelijkheid vindt mijn nieuwsgierigheid een nieuwe vorm die ik zorgzaam handelen noem. In dit artikel wil ik dit begrip verkennend omcirkelen.
ZORGZAAM HANDELEN IS HANDELEN OP DE GRENS VAN BINNEN EN BUITEN…
Ieder mens ervaart zichzelf als iemand met een binnenwereld en een wereld ‘daar buiten’. De een is meer vertrouwd met ‘ binnen’, de ander met ‘buiten’. In de loop van het leven word je je daarvan bewust en besef je dat volop leven een balans vraagt tussen die twee. Het vraagt van je om als het ware op de grens te leven van binnen en buiten. Daar, op die plek, kun je de signalen van je fysieke, mentale en emotionele zelf ontvangen en tegelijkertijd open staan voor de signalen van buitenaf. Deze wijze van afstemming kun je ervaren als een vertraging in de tijdsbeleving. Het hier en nu wordt ruimer, er valt meer in te beleven, waar te nemen.
Mijn vader was een amateur radiobouwer. Heel veel van zijn bouwen bestond uit het behoedzaam aan knoppen draaien, net zo lang totdat de ruis verdween en er een heldere toon ontvangen werd. En zo is er volgens mij ook een zekere voorbereiding nodig om in de juiste ontvangstmodus te komen.
De tijd vertraagt omdat je de tijd neemt om zorgvuldig af te stemmen tussen binnen en buiten, je draait net zo lang aan de knoppen totdat je kristalhelder afgestemd bent op datgene wat je zorgzaam en met volle aandacht wilt aanpakken, horen of zien.
ONTSPANNEN CONCENTRATIE…
‘Spelend met de knoppen’ wordt zichtbaar hoe je ooit in het verleden de binnenwereld of die daarbuiten hebt leren wantrouwen. De ene mens heeft geleerd zichzelf te minachten, de ander beziet de wereld om zich heen met wantrouwen. De wortel van deze gevoelens is pijn, iets in het veld van ervaring is je ooit te machtig geweest, heeft je bezeerd.
Als je aan de knoppen draait ben je dus ook vaak bezig met het opruimen van negatieve beelden over jezelf of de mensen, de wereld om je heen. Het wonderlijke is dat je, als je het ene veld met meer vriendelijkheid kunt gaan zien, dit als vanzelf uitstraalt naar het andere veld. Ze worden niet mooier of lelijker, je gaat gewoon meer houden van de onvolkomenheid, je kunt er om lachen, je krijgt er plezier in.
In elk veld is er wel iets wat bevalt of niet. Je ontspant en neemt waar, het contact met jezelf en je omgeving krijgt steeds meer een kwalitatieve inslag die we tegenwoordig ook wel mindfulness noemen.
Dit is de houding van waaruit zorgzaam handelen kan ontstaan. Mindfulness werkt aanstekelijk. Je brengt het door middel van je zorgzame handelen in het veld waarin jij en de ander beiden staan. De ander voelt de zorgzaamheid en kan al naar gelang de aard van zijn onbalans zich uitgenodigd voelen om meer te ontspannen of zich beter te concentreren. Zo kan er een wederkerige zorgzaamheid ontstaan. Je schept daarvoor de voorwaarden. Klank en weerklank kunnen samen harmonie scheppen.
ALS HANDELEN JE HART HEEFT…
Handelen uit plicht, handelen uit angst, hartelijk handelen; al deze verschillen zijn herkenbaar als gevoel, intentie. Ze zetten de toon voor je manier van handelen.
Zorgzaam handelen gedijt in het handelen dat stoelt op hartelijkheid, liefde. Dat laatste is een groot woord, daar zou je zomaar van terugschrikken. Als de liefde zo groot hoort te zijn, is de mijne dan wel voldoende? Hartelijkheid is dichterbij, gewoner, menselijker.
In hartelijkheid zit ruimte om te mogen zijn wie je bent, naar je eigen aard te mogen handelen. Als je van buitenaf naar het handelen van de ander en/of jezelf kijkt, kom je snel terecht in oordelen. Soms terecht: als je melk aan de kook wilt brengen, moet je de pan op het vuur zetten en niet ernaast. Soms onterecht, want, om het bij koken te houden, de een wil zijn groentes liefst kort gekookt hebben en de ander niet.
Maar de intentie van waaruit iets gedaan wordt is een ander verhaal. Hoe zie je dat iemand met liefde kookt? Dat verhaal zie je in iemands gezicht en houding, je neemt het energetisch waar in het gevoel dat het fijn is om met deze persoon samen aan het fornuis te staan of er enkel maar naar te kijken en dan plezier te voelen opborrelen. Om bij het voorbeeld van het koken van de melk te blijven: als je ziet dat iemand met liefde melk kookt, en je laat je raken door dit liefdevolle handelen wordt je waarschuwing dat de melk dreigt over te koken ook vriendelijker.
Zorgzaam handelen kan beslist, fel, vurig, aarzelend, stil, behoedzaam zijn, maar nooit zonder bewuste aandacht. Het heeft alle kwaliteiten in zich die er maar te bedenken zijn omdat zorgzaam handelen iets is van alle mensen. Zorgzaam handelen heeft 1000 gezichten (met dank aan Joseph Campbell, schrijver van “De held met de 1000 gezichten”).
Je kunt nooit voor een ander bepalen dat hij of zij zorgzaam handelt, je kunt enkel voelen hoe het handelen van de ander in jezelf resoneert. Eerbied voor de veelvormigheid van het leven geeft je in om behoedzaam om te gaan met je oordelen over anderen en het andere.
ALLE ZINTUIGEN DOEN MEE…
Zorgzaam handelen betreft alle zintuigen: tast, gehoor, zien, proeven, ruiken.
Handelen verwijst vooral naar de tastzin. Maar wie kent er niet het gevoel van veiligheid en welbehagen als de ander je beziet met een zorgzame blik, of met zorgzame aandacht naar je luistert? Hoe kun je ooit de geur van een roos tot je door laten dringen als je er niet van harte en ten volle aan ruikt. Welke kokkin geniet niet extra als haar gasten smakelijk en van harte zitten te smikkelen?
Zorgzaam handelen is een medium voor contact van hart tot hart. Daar hoef je niet je best voor te doen, het is er gewoon als je helemaal doet, luistert, kijkt, proeft en ruikt op je eigen manier en daar zelf van harte van geniet.
ZORGZAAM HANDELEN: EEN MENGELMOES VAN ZORGVULDIGHEID EN ZORGELOOSHEID…
Een van de grote vergissingen in mijn persoonlijk leven is dat ik zorgvuldigheid en ‘goed je best doen’ aan elkaar geplakt heb. Nog steeds kan ik voelen hoe de krampachtigheid in al mijn spieren, gedachten en gevoelens kruipt als ik iets onder handen heb waar ik mij onzeker over voel. Waar komt dat vandaan?
Natuurlijk moet ieder mens zijn handelingen leren van andere mensen die op hun beurt ook alles weer geleerd hebben van oudere meesters. Op de een of andere manier is het er in mijn leer-levensweg bij ingeschoten dat elke vaardigheid tenslotte om het eigen meesterschap vraagt. Jij alleen, ik alleen, ben degene die kan voelen of ik goed bezig ben, het juiste doe. Het beoordelen van het resultaat is heel wat anders, daar is feedback op zijn plaats, maar in het doen zelf is de innerlijke vreugde en het toenemende gevoel van in evenwicht te zijn het enige criterium.
Je kunt je wel door het zorgzame handelen van een ander laten inspireren, maar het nabootsen lukt niet. Het blijft dan onecht, je doet het omdat je je laat imponeren door de ander. Dat is heel wat anders dan je laten leiden en inspireren door je eigen waarachtigheid. In je eigen lijf, hart en hoofd vind je de grenzen en mogelijkheden van het eigen handelen, zien, ruiken, voelen.
OOGSTEN
Wat is de oogst van zorgzaam handelen, wat brengt het tot bloei in jezelf?
Het schenkt je het vermogen om het contact met andere levende wezens echter te voelen, hen van meer nabij te leren kennen. Naarmate ik regelmatiger met een zorgzame, genietende blik in het kleine bos vlak bij mijn huis wandel, des te meer ik mij er vertrouwd voel, alsof al die bomen, planten, dieren en diertjes ook een beetje mijn thuis worden. Als je een bos, een plant, tuin, mens, dier zo nabij laat komen, hoe kan je dan nog ooit gedachteloos datzelfde leven vernietigen? Zo krijgt mijn eerbied voor het leven wortels.
Er is nog een andere vrucht die geoogst kan worden: je tijdsbeleving vertraagt en de druk van veel moeten of juist je vervelen valt weg. Er is geen tweespalt in mijn hoofd, in mijn hart, dit is helemaal wat ik doe. Het geeft mij rust, niet statisch of stijf, meer lichtjes schommelend, wiegend. Zorgzaam handelen helpt mij te herstellen van emotionele onbalans en fysieke vermoeidheid. Je zou kunnen zeggen dat ook het contact met mijzelf echter wordt. Ik voel beter wat mij emotioneel verwart of fysiek vermoeit, ik kan mijzelf als het ware naar mijn hart toetrekken, mezelf op mijn eigen schoot nemen en vragen: ”Lieverd, wat is er aan de hand?”
Ik ervaar zorgzaam handelen als een cadeau aan mijzelf. Elke keer dat ik zorgzaam handel, waarneem, luister of aanraak, is als een glinsterend kristal dat de andere kralen van ervaring in het zonnetje zet. Deze kristalmomenten helpen mij om de innerlijke balans telkens opnieuw te hervinden.
MIJN DROOM…
Ik heb dit verhaal geschreven omdat ik er van overtuigd ben dat wij niet voor niets met zoveel mensen op de wereld zijn.
Ieder mens heeft haar eigen ervaring, zijn eigen verhaal. Als we deze verhalen en beelden met elkaar delen, kun je net als op een rijk gesorteerde bazaar altijd wel iets van je gading vinden.
In mijn droom is dit ene verhaal als een kraal aan de ketting die door ons allen geregen wordt. Vertel je eigen verhaal, vertel het aan ons allen. Wij vormen samen het verhaal van het veelvormige en veelkleurige leven. Ruimte om jouw verhaal te vertellen vind je hieronder. Wat betekent voor jou Zorgzaam Handelen? Voeg jouw kraal toe aan de ketting van het leven.